NEMIS TILI LEKSIKOGRAFIYASI VA LUG’AT TURLARI

Abstract

Tilshunoslik doirasida leksikologiya (shuningdek: lugʻat nazariyasi,
lugʻatshunoslik, lugʻat tahlili) lugʻat maʼnosida leksika nazariyasidir 1 . Uning vazifasi
lug'at tarkibini, leksik belgilarni (morfemalar, so'zlar, frazeologizmlar), ma'nolarni,
ularning qoidalarini, aloqalarini va tuzilmalarini, ulardan foydalanishni, ularni qayta
ishlashni va ularning vazifalarini til (maxsus leksikologiya) ichida va tillar (umumiy)
doirasida tushunishdir. Leksikologiyaning asosiy birligi soʻzdir. Qisqa qilib aytganda,
leksikologiya leksika haqidagi fandir. Leksikologiya tilning lugʻat tarkibini tavsiflaydi
va tadqiq qiladi. 2 Leksikologiyaning predmeti lug’atdir va har bir til lug'atlardagi so’zlar
orqali hamma narsani aks ettiradi. So‘z boyligi qanchalik boy bo‘lsa, til ham shunchalik
boy bo‘ladi. Leksikologiya ilmiy fan sifatida boshqa fanlar bilan chambarchas bog'liq:
grammatika, fonetika, til va stilistika. Yuqorida aytib o’tilganidek leksikologiya
leksikadan qanday foydalanishni, uni to’g’ri tanlashni o’rgatadi va so’z tanlashda, uni
suhbatdoshga chiroyli yetkazishda gapga xilma-xillik kiritishga yordam beradigan til
birligi bu sinonimlardir. Sinonimlardan foydalanib, har qanday tavsifni yanada qiziqarli,
ta’sirchan yoki tushunarliroq ifodalash mumkin.